Του Χρήστου Τριαντόπουλου
Το διαδίκτυο (internet), μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες ζωής, έχει εισέλθει σταδιακά στην καθημερινότητα αρκετών Ελλήνων, ωστόσο η χρήση του στη χώρας παραμένει σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Για την ΕΕ η εξοικείωση των δρώντων της παραγωγικής διαδικασίας με τη χρήση του διαδικτύου και των νέων τεχνολογιών αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα ενίσχυσης της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας των Ευρωπαϊκών οικονομιών στο πλαίσιο της Στρατηγικής της Λισαβόνας, η οποία έχει ως βασικό της στόχο να καταστεί η Ευρώπη μέχρι το 2010 η «πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης στον κόσμο». Πέρα όμως από την αναμφισβήτητα σημαντική συμβολή του διαδικτύου στην παραγωγική και επιχειρηματική διαδικασία, η νέα αυτή διάσταση συμβάλει σημαντικά, κυρίως, στην προώθηση της έρευνας (ακαδημαϊκής και μη), καθώς και στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών, στην οποία και θα εστιάσουμε την προσοχή μας στο παρών κείμενο.
Αρχικά όμως ας πούμε λίγα λόγια για του διαδίκτυο. Η παρθενική εμφάνιση του διαδικτύου πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του 1960 στις Η.Π.Α., όταν το Υπουργείο Άμυνας επιχείρησε να κατασκευάσει ένα δίκτυο επικοινωνιών το οποίο δεν θα κατέρρεε σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου, αλλά θα εξακολουθούσε να λειτουργεί και κάτω από συνθήκες πολέμου, όταν η επίθεση του αντιπάλου θα αχρήστευε το μεγαλύτερο μέρος των τηλεπικοινωνιών. Αποτέλεσμα της έντονης ερευνητικής δραστηριότητας που αναπτύχθηκε ήταν η δημιουργία του πειραματικού δικτύου DARPA, του Αμερικανικού Πενταγώνου (1969). Η έναρξη λειτουργίας του δικτύου έδωσε την δυνατότητα και σε αλλά πειραματικά δίκτυα (στρατιωτικά, πανεπιστημιακά) να συνδεθούν, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία των δικτυώσεων της DARPA, ενώ το 1985 δημιουργήθηκε ένα νέο γρήγορο δίκτυο, το NSFnet από το National Science Foundation με σκοπό τη διασύνδεση της επιστημονικής κοινότητας. Στην Ελλάδα, το διαδίκτυο έφτασε στα τέλη της δεκαετίας του '80, χάρη κυρίως σε Έλληνες αποφοίτους αμερικανικών Πανεπιστημίων και επιστήμονες που επέστρεψαν από το εξωτερικό. Η αρχή έγινε στην Κρήτη, στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, όπου αναπτύχθηκε η FORTHnet, και έπειτα στο ερευνητικό κέντρο «Δημόκριτος» και το δίκτυό του «Αριάδνη». Το 1993 παρουσιάστηκε ο παγκόσμιος ιστός (World Wide Web) από το ελβετικό εργαστήριο CERN. Το www, πρόκειται για ένα σύστημα διασύνδεσης ανάμεσα στο χρηστή και στο διαδίκτυο για τη διανομή εγγράφων, δεδομένων, αρχείων εικόνας, ήχου κ.α. Τα επόμενα χρόνια όλος ο κόσμος θα συνδεθεί με τον Παγκόσμιο Ιστό. Δημιουργούνται εκατομμύρια ιστοσελίδες, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) καθίσταται ένας από τους σημαντικότερους τρόπους επικοινωνίας, δημιουργούνται οι μηχανές αναζήτησης (search engines), αναπτύσσεται το ηλεκτρονικό εμπόριο (e-commerce) και άλλοι τομείς όπως η τηλε-ιατρική, τηλε-εργασία, τηλε-εκπαίδευση, κ.α.
Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του το διαδίκτυο αποτέλεσε ένα παγκόσμιο πεδίο έκφρασης ιδεών και αντιλήψεων για όσους επέλεγαν την προβολή αυτών μέσω ιστοσελίδων και άλλων διαδικτυακών εργαλείων. Τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της διακίνησης ιδεών ενισχύθηκε από την εμφάνιση των ιστολογίων (blogs), τα οποία επιτρέπουν ιδιαίτερα εύκολα και χωρίς κόστος την άμεση ανταλλαγή ιδεών και ανάπτυξη συζητήσεων πάνω σε προβληθείσες ιδέες και απόψεις που πραγματεύονται στο κάθε διαδικτυακό χώρο. Το ιστολόγιο είναι ουσιαστικά το ηλεκτρονικό ημερολόγιο ενός χρήστη στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι και επιτρέπεται (υπό προϋποθέσεις) σε κάθε επισκέπτη η ανάρτηση σχετικών δεδομένων (κειμένων, φωτογραφιών κ.α.) και σχολίων. Οι χρήστες των ιστολογίων αποτελούν τη - λεγόμενη από πολλούς - γενιά των bloggers. Μία γενιά νέων πολιτών οι οποίοι μέσω των ιστολογίων τους συμβάλλουν στην ανάπτυξη διαδικτυακών συζητήσεων πάνω σε επίκαιρα κοινωνικά ή προσωπικά (με κοινωνικές προεκτάσεις) ζητήματα, προτείνοντας συχνά παρεμβάσεις και λύσεις. Η βασική αρχή στη διάσταση των bloggers είναι η ελευθερία διατύπωσης απόψεων κάθε blogger μέσω της ανάρτησης δεδομένων στα σχετικά ιστολόγια, καθιστώντας το ιστολόγιο το συστατικό μίας άμεσης παγκόσμιας συζήτησης και μοναδικό φαινόμενο ελεύθερης διακίνησης και διατύπωσης ιδεών. Έτσι, μία άποψη μπορεί να δημοσιευθεί άμεσα οπουδήποτε, να σχολιαστεί άμεσα από οποιονδήποτε και από οπουδήποτε και να αποτελέσει το έναυσμα περαιτέρω συζήτησης για κάθε χρήστη του παγκόσμιου ιστού, μίας συζήτησης που ενδέχεται να ξεφύγει από το ψηφιακό κόσμο και να οδηγήσει σε δράσεις ή παρεμβάσεις στον πραγματικό κόσμο (όπως οι πρόσφατες οικολογικές κινήσεις).
Πρόσφατα επιχειρήθηκε από ορισμένους πολιτικούς κύκλους να χαρακτηριστεί η γενιά των bloggers ως ένα νέο νεολαιίστικο πολιτικό κίνημα, προφανώς προς άγρα ψήφων, ενώ για τους ίδιους ψηφοθηρικούς λόγους αρκετοί πολιτικοί εισήλθαν στον κόσμο των ιστολογίων αναρτώντας το προσωπικό τους ιστολόγιο. Ωστόσο αμφότερες οι προσεγγίσεις κρίνονται ως αποτυχημένες, καθώς αντιτίθεται στην βασική αρχή των ιστολογίων, που είναι η χωρίς περιορισμούς διακίνηση ιδεών και αντιλήψεων. Ο πολιτικός ή κομματικός (χειρότερα) χαρακτηρισμός των χρηστών των ιστολογίων – το λεγόμενο «καπέλωμα» - αποτελεί από μόνος του έναν σημαντικό περιορισμό για τη λογική του μέσου blogger. Είναι σίγουρο πως κάθε blogger έχει κάποιο ιδεολογικό στίγμα που ενδεχομένως επιδιώκει να το προπαγανδίσει μέσα από το ιστολόγιό του, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί αυτή η αξιοποίηση ενός διαδικτυακού εργαλείου (όπως το ιστολόγιο) να χαρακτηριστεί ως πολιτικό κίνημα, περιορίζοντας τους bloggers σε ένα πολιτικό χώρο ενώ αυτοί επιδιώκουν ως bloggers να απεγκλωβίσουν τις ιδέες τους από περιορισμούς. Εξίσου αποτυχημένη κρίνεται και η προεκλογική εισβολή των πολιτικών στο χώρο των ιστολογίων, καθώς, όπως αποδείχθηκε μεταγενέστερα, δεν ήταν σε θέση να επιτρέψουν την αυθόρμητη κριτική των bloggers, περιορίζοντας συχνά το δικαίωμα ανάρτησης σχολίων από τους επισκέπτες των προσωπικών τους ιστολογίων.
Το ιστολόγιο είναι απλώς ένα διαδικτυακό εργαλείο και η γενιά των bloggers είναι οι νέοι που αξιοποιούν το εργαλείο αυτό ως μέσω έκφρασης προσωπικών ιδεών και αντιλήψεων. Δεν είναι πολιτικό κίνημα. Ενδεχομένως κάποιοι χρήστες να είναι μέρη ενός κινήματος αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να πολιτικοποιηθεί το φαινόμενο στο σύνολό του. Η γενιά των bloggers είναι απλώς μία γενιά ετερόκλητων νέων που επιδιώκει το ταξίδι των ιδεών χωρίς περιορισμούς, αξιοποιώντας τα εργαλεία της τεχνολογικής προόδου – και τίποτα άλλο.
